Enflasyon Nedir?

Enflasyon, sözcük olarak “hizmetlerin ve malın ücretinde meydana gelen sık artış” manasına gelmektedir. Yani enflasyon, ele alınacak mal ve hizmetlerin fiyatlarının genel seviyesini ifade eder. Tek tek fiyat artışları enflasyon olarak hesaplanmaz. Hem de fiyatlar genel seviyesinin sık sık bir artış ortamında olması gerekir.

Kısaca, bir ya da aniden çok malın fiyatının sık sık artış göstermesi ya da tüm malların fiyatının yalnızca bir defa artış göstermesi enflasyon olarak sayılmaz. Enflasyon artışı, mal ve hizmet fiyatlarının sık sık olarak yükselmesini ifade ederken; enflasyon düşüşü, mal ve hizmet fiyatlarındaki yükselişin azalması manasına gelmektedir.

Bir diğer yönden enflasyon, dolanımdaki para miktarıyla mal ve hizmetlerin toplamı arasındaki açığın gitgide büyümesinden kaynaklanan fiyatların yükselişi ve bunun karşılığında para sayısal değerinin düşmesi halidir. Bir ülke ekonomisinde işsizlik seviyesi, fiyatlar genel seviyesi ve enflasyon seviyesi ölçülerek makro ekonomik performans belirleme edilir.

Yani enflasyon, ülke ekonomisinin makro ekonomik performansı yönünden gerektiğince mühim bir veridir. Enflasyonun tersi ise “deflasyon”dur. Para arzının düşürülerek paranın değer kazanması haline deflasyon denir. Kaynaklarına göre ayrıldığında iki tür enflasyon tarzı vardır; maliyet enflasyonu ve talep enflasyonu.

Talep Enflasyonu

Toplam talep seviyesinin arzı aşarak daimi fiyat yükselişine niçin olması halinde meydana çıkan enflasyon, talep enflasyonudur. Talep enflasyonu, tüketim harcamalarındaki artıştan ve bu amaçla para arzının yükselmesinden kaynaklanır. Bir ülkenin ithalatının ihracatından yüksek olmasıyla dış ticaret açığı meydana gelir ve bu da para ihtiyacını doğurur. Bu amaçla karşılıksız para basma hali gerçekleşir. Karşılıksız para basma hali ise, merkez bankasının diğer döviz kurlarına eşit olmaktan vazgeçip pazara daha çok para arz etmesidir.

Bu halde yerli paranın yabancı para karşısında sayısal değeri düşer. Aynı para ile daha az mal ve hizmet alımı gerçekleşir. Sonuç olarak talep kaynaklı enflasyon meydana gelir. Bir diğer söyleyişle talep enflasyonu, tüketici isteğini karşılayamadığı vakit talep yükselişinden kaynaklı fiyatların yükselmesi ile meydana gelir. Toplam isteği azaltmaya yönelik alınacak tedbirler ve üretimi artırıcı tedbirler yardımıyla talep enflasyonunun yükselmesi önlenerek normal dengede seyretmesi sağlanabilir.

Maliyet Enflasyonu

Herhangi bir sebepten dolayı üretimde sarf edilen girdi malların fiyatındaki artışlar, üretimde maliyetlerin yükselmesine niçin olur. Maliyetlerin yükselmesi de ürün fiyatlarında artışı getirir. Üretim adımında girdi olarak sarf edilen mal ve hizmetlerin maliyetinde meydana gelen artışlar sonucunda fiyatların sık sık yükselmesi haline maliyet enflasyonu denir.

Maliyet enflasyonu; yerli ve ithal üretim girdi mallarının fiyatının yükselmesi (petrol, hammadde gibi) ve ücret-gelir çekişmesi gibi amaçlardan dolayı meydana gelir. Aynı vakitte fiyat artışı, toplam isteğin azalmasına niçin olur. Talebin düşmesi de piyasalarda durgunluk yaratır. Enflasyon ile piyasalardaki durgunluğun aynı anda yaşanması haline ise “stagflasyon” denir. Maliyet enflasyonu en çok ithalatı yüksek olan ülkelerde yaşanan bir durumdur.